Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΑΤΣΙΔΑ

 Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΑΤΣΙΔΑ

Το χωριό από τα παλιά χρόνια, πρόσφερε στους διάφορους αγώνες κατά των εχθρών. Αν ανατρέξουμε επί Τουρκοκρατίας (ο καπετάν Φρουδάς και τόσοι άλλοι χωριανοί όπως ο Νικ. Ανδρουλάκης ή Ορφανός, οπλίτης εκ  Λατσίδας πολέμησαν για την απελευθέρωση της Κρήτης). Από το ημερολόγιο του Κων/νου Τσιχλή ή Σπίθας. Από το αρχείο του Μανόλη Φρουδά εγγονός του Καπετάν Φρουδά έχω σταχειολογίσει αρκετά στοιχεία που αφορούν την Εθνική μας Αντίσταση. Αλλά και ο Γεωργ. Ιωάννου Μηλιαράς περιέγραψε όλη του την περιπέτεια και τις μέρες της Αντίστασης, καθώς και ο Δημήτριος Ανδρουλάκης. Η Καβαλαρά ήταν το ορμητήριό τους και τα λημέρια τους. Σ' αυτόν τον αντιστασιακό αγώνα υπέφεραν πολλά με ομηρίες και εκτελέσεις και συλλήψεις. Στη μάχη του Ξυδά Πεδιάδος που ως επικεφαλής των ανταρτών ο Κων/νος Λαυρεντάκης αιχμαλώτισε ένα γερμανικό αυτοκίνητο του Διοικητή του Αεροδρομίου Καστελίου Πεδιάδος. Μαζί τους ήταν και ο Μπλιντ Αμερικανός ταγματάρχης που τον συνόδευε μια ομάδα ανταρτών του ΕΛΛΑΣ. Ακόμη ήταν ο Γεώργιος Δινεράκης εφοριακός αργότερα, ο Μανόλης Φρουδάς (ταξιτζής) από την Νεάπολη, αλλά ο πατέρας του ήταν από την Λατσίδα, γιος του Καπετάν Φρουδά, ο Γεώργιος Λαυρεντάκης, και ο Γεώργιος Μηλιαράς. Στο αυτοκίνητο ήταν 2 αξιωματικοί και ο σωφέρ. Αντάλλαξαν πυρά και μια σφαίρα κτύπησε τον Γεώργιο Λαυρεντάκη στο πρόσωπό του, ευτυχώς δεν σκοτώθηκε, αλλά έμεινε ανάπηρος. Ο Μηνάς Κατσούλης από τα Μάλια ήταν στην αντίσταση γιατί η μάνα του ήταν από τη Λατσίδα, έτσι ήλθε και κατάχθηκε στον αγώνα. Έλαβε μέρος σε μάχες στο Σίσι και σε άλλες κατά το διάστημα που υπηρέτησε στο ΕΛΛΑΣ. Ο Μανόλης Πρατσίνης από τις τάξεις του ΕΛΛΑΣ και αποστατεύτηκε από τις τάξεις του στρατού, με βαθμό Συνταγματάρχη. Την κατοχή γράφει ο Φρουδάς Μανόλης στο ημερολόγιό του, είχαμε και θύμα τον Γρινεζάκη Μανόλη θείος από τη μητέρα της Μαρίας Πεδιώτου Συλλιγάρδου. Χάθηκε και κάηκε σε φούρνους στη Γερμανία. Ο έμπορος Νίκος Καλλιατάκης ήταν μέλος της επιτροπής του ΕΑΜ και της επαρχιακής επιτροπής ο Δημήτριος Φραγκάκης πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Μεραμπέλλου. Ο Δημ. Ανδρουλάκης κακοποιήθηκε και εφυλακίσθει, ο Δημ. Ανδρουλάκης υπεύθυνος της ΕΠΟΝ και έκλεβαν όπλα και πυρομαχικά από τις αποθήκες των κατακτητών. Ο Γιάννης Βαρδάνης, ο Φραγκάκης Γεώργιος, ο Φραγκάκης Δημήτριος και τόσοι άλλοι που ίσως να μου έχουν διαφύγει αναφέρει ο Φρουδάς Μανόλης στο ημερολόγιό του.

Εκτός  από τους άνδρες και οι γυναίκες πρόσφεραν στον αγώνα όπως ήταν οι αδελφές, μανάδες και οι γυναίκες των ανταρτών.

Οι αδελφές Λιουδάκη Μαρία πρόσφεραν πάρα πολλά στον αγώνα, με την αδελφή της Χαρά και τον αρραβωνιαστικό της αδελφής της Σουκατζίδη που αγωνίστηκαν μέχρι τελευταία ρανίδα του αίματός τους.

Ο Σουκατζίδης εκτελέστηκε στην Καισσαριανή το 1944 με 200 άλλους πατριώτες, παίρνοντας τη θέση που ενώ ο Γερμανός του χάριζε εκείνος δεν δέχτηκε και προτίμησε να πεθάνει όπως και οι άλλοι 199 πατριώτες. Η Μαρία εκτελέστηκε αργότερα το 1946 Δεκέμβριο 12 του μήνα στο Ηράκλειο, μαζί με την Δανδράκη Μαρία, ενώ η Χαρά έμεινε με την πικρή ανάμνηση της αδελφής της και του αρραβωνιαστικού της. Στον ΕΛΛΑΣ πήραν μέρος: Ο Γεώργιος Κλαδής, Κων/νος Λαυρεντάκης, Γεώργιος Λαυρεντάκης, Γεώργιος Μηλιαράς ( παρακάτω θα αναφέρω τον δικό του σταυρό που σήκωσε στις δύσκολες αυτές μέρες), Δινεράκης Μιχάλης, Δινεράκης Γεώργιος, Ελευθέριος Μαμάκης, Νίκος Μαμάκης, Θεόδωρος Πετράκης, Μανόλης Μηλιαράς, αδελφός του Γιώργη, Δημ. Ανδρουλάκης, Μηνάς Κατσούλης, Μανόλης Φρουδάς (ταξιτζής εγγονός του καπετάν Φρουδά), Γεώργιος Ματθαιάκης, Στεφανάκης Μανόλης και Βαρδάνης Ιωάννης.

 Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΗΛΙΑΡΑ⁽²⁰⁰³⁾

Τα παρακάτω, τα αναφερόμενα στον Γεώργιο Ιωαν. Μηλιαρά αποτελούν αυθεντική μαρτυρία για τα μαρτύρια που πέρασε το 1948.

Ήμουν από τους πρώτους που οργανώθηκαν στις τάξεις του ΕΑΜ, η οργάνωση έγινε για να απελευθερώσουμε την Ελλάδα από τον Γερμανό κατακτητή. Η οργάνωση στη Λατσίδα είχε γερά τσι ρίζες τσης και ο αγώνας ήταν μεγάλος. Τέλος του 1943 με αρχές του 1944 ανεβήκαμε στην Καβαλαρά για να έχουμε περισσότερη ασφάλεια, και από εκεί αγωνιζόμαστε καλύτερα. Ήμουν τότε γύρω στα 26 χρόνια της ηλικίας μου. Η ομάδα της οργάνωσης ήταν οι: Μηλιαράς Γεώργιος, Λαυρεντάκης Γεώργιος του Νικ., Ντινιέρης Μιχάλης του Δημ., Ντινιέρης Γεώργιος ο μετέπειτα εφοριακός, ο Πρατσίνης Εμμ. συνταγματάρχης, Κλαδάκης Γεώργιος, Ιωάννης Βαρδάνης του Εμμ., Μανόλης Σκουλικάρης του Ιωάννη και αρχηγός της οργάνωσης, Φραγκάκης Γεώργιος του Ιωάννη, Φραγκάκης Δημήτριος του Μιχαήλ, Φθενάκης Στελιανός του Εμμανουήλ, Μαμάκης Νικόλαος, Λαυρεντάκης Κων/νος, Λαυρεντάκης Δημήτριος, Μαμάκης Ιωάννης του Κων/νου, Δημήτρης Ανδρουλάκης του Νικολ., Δημήτρης Ανδρουλάκης του Κών/νου, ο Μανόλης Φρουδάς από τη Νεάπολη αλλά επειδή ο πατέρας του ήταν από τη Λατσίδα έπαιρνε μέρος σε μάχες και μας ακολουθούσε. Αργότερα με πρόδωσαν και με συνέλαβαν οι Μπαντουβαδέοι, ένας Μιχάλης όπως τον λέγαμε με πρόδωσε και μαζί με μένα πρόδωσε και το Δημήτρη Φραγκάκη. Μας έβαλαν κάτω από την κοινοτική βρύση του χωριού που είναι ο πλάτανος δίπλα στην ταβέρνα του Δινεράκη Μανόλη σήμερα έχει δε ο πολιτιστικός σύλλογος τοποθετήσει μια άλλη βρύση, και εκεί μαρτυρήσαμε του Χριστού τα πάθη. Με έβρεχαν με το νερό και μετά με χτυπούσαν με λοστούς και κριμπάτσα . Επενέβησαν και μας έσωσαν ο κος Τζαγκαράκης Νικόλαος από τη Νεάπολη καθηγητής τότε, αργότερα έγινε γυμνασιάρχης και ο άλλος ήταν ο Βασιλάκης Νικόλαος (στράφτης) από τη Λατσίδα που επενέβησαν και μας έσωσαν. Στη συνέχεια μας πήγαν στη Νεάπολη στο 1ο Δημοτικό Σχολείο και μετά μας άφησαν ελεύθερους μεταφέροντάς  μας με το αυτοκίνητό τους στο χωριό. Πριν όμως, έγινε μια διαπίστωση από τη μεριά τους που ξέχασα να σου πω. Στο σχολείο ήλθαμε αντιμέτωποι με το Μίχελο που μας είχε προδώσει και μας άφησαν ελεύθερους γιατί όσα είχε πει τα ανέρεσε και αυτό μας εδικαίωσε εκτός της παρέμβασης των παραπάνω ατόμων που ανέφερα. Ακόμη, όταν ήμασταν στο σχολείο είδαμε την εκτέλεση του Γιατράκη του Γιώργη του Εμμ. από τη Λατσίδα. Τον έσερναν στα σκαλωπάτια του σχολείου με λύσα και τον γύριζαν πάνω καιψ κάτω σαν να ήταν ένα αντικείμενο. Ήταν 29 περίπου χρόνων. Τον σκότωσαν με τόση βαναυσότητα που για πάντα θα με τρομάζει αυτό το τρομερό θέαμα. Την οργάνωση την αποτελούσαν και γυναίκες που πρόσφεραν τόσες υπηρεσίες μεταφέροντας τα νέα από το χωριό και τ' αντίθετο, μετέφεραν τα νέα από τα λημέρια τους. Πρόσφεραν τα μέγιστα για την απελευθέρωση της πατρίδας και ήταν οι παρακάτω: Κατίνα Μηλιαρά γυναίκα μου, Ελένη Στεφανάκη και η Ευτέρπη Στεφανάκη ήταν και άλλες  αλλά δεν μπορώ να τις θυμηθώ  αυτή την ώρα. Μια γυναικεία μορφή ήταν και η Μαρία και Χαρά Λιουδάκη που οργανώθηκαν στο ΕΑΜ και ασχολήθηκαν με τη φιλανθρωπία.